Η εικαστική παρέμβαση στο Παλαιό Ελαιουργείο – Σαπωνοποιείο της Ελευσίνας, των 17.705 τμ, αναπτύχθηκε σε 18 χώρους – φυλάκια μνήμης. Συγκεκριμένα περιείχε 18 video προβολές (συνολικής διάρκειας 3 ωρών και 4 λεπτών), 4 ηχητικά περιβάλλοντα, 9 light boxes, 17 επιτοίχιες απεικονίσεις και 42 φωτογραφίες.
Με τον τρόπο αυτό, συμβολικά επαναλειτούργησε το εγκαταλελειμμένο εργοστάσιο, αλλά αυτή τη φορά στο πλαίσιο της ιστορίας της πόλης και των ανθρώπων της. Η φθινοπωρινή παρουσία του Μάριου Σπηλιόπουλου στην Ελευσίνα δημιούργησε ένα έργο που για τα εικαστικά δρώμετα της χώρας δεν είχε προηγούμενο τουλάχιστον ως προς το μέγεθος και την έκταση που κατέλαβε. 4.000 ζεύγη παπουτσιών, προσφορά κατοίκων της πόλης κάθε ηλικίας, περιέφεραν αθόρυβα ίχνη ποδιών και χάρασσαν μια διαδρομή μισού χιλιομέτρου περίπου δημιουργώντας μια σύγχρονη Ελευσίνια πομπή. Δεκάδες μαθητές, παλιοί εργαζόμενοι, πρόσφυγες της Μικρασιατικής καταστροφής, μετανάστες, οι ποδοσφαιριστές του Πανελευσινιακού, αναμεμειγμένοι με τα πρόσωπα του μύθου και της ιστορίας, από τη Δήμητρα και την Περσεφόνη έως τον Στέλιο Καζατζίδη και τον Θάνο Τσίγκο, δημιούργησαν τη μεγάλη πινακοθήκη του χώρου και του τόπου που ο εικαστικός καλλιτέχνης στην περιπλάνησή του στον Ελευσίνιου χώρο, αφηγήθηκε τον λόγο και την ύπαρξη τους.
Κατά τη δημιουργική διαδικασία ο καλλιτέχνης δεν στάθηκε στις αφηρημένες στιγμές της ιστορίας αλλά πάνω απ’ όλα στα πρόσωπα που αποτέλεσαν την πρώτη ύλη της ζωής και έγιναν υποκείμενα της δράσης. Στο μετά-ρεαλισμό του Μάριου Σπηλιόπουλου τα πρόσωπα δεν νοούνται, υπάρχουν, στέκουν ευθυτενή απέναντι στον φακό, τραγουδούν και φωτογραφίζονται, γίνονται άμεσοι συνομιλητές του, συν-δημιουργοί του δικούς τους έργου, the social production of art. «Είμαστε φωνές πολλών ανθρώπων» μάς λέει ο καλλιτέχνης συμπυκνώνοντας σε αυτή τη φράση τον φιλοσοφικό στοχασμό σ’ όλα τα χρόνια της καλλιτεχνικής του σταδιοδρομίας. Έτσι λειτούργησε και στην Ελευσίνα, σαν εξάγγελος σε αρχαίο δράμα, ένας σαμάνος του κόσμου, που απαλλαγμένος από το χαρακτηριστικό της καλλιτεχνικής ιδιοφυϊας, το ρομαντικό επινόημα του γοητευτικού ατομικισμού όπως έγραφε ο Ρόλαν Μπαρτ, μπόρεσε να πλησιάσει τους κατοίκους, να ξεδιπλώσει τις ψυχές τους και να γίνει ο ίδιος αφηγητής της ιστορίας τους, διαμεσολαβητής των ιδεών τους.
Το έργο του Μάριου Σπηλιόπουλου άφησε μια λυτρωτική συγκίνηση, απλή στην επαφή αλλά δύσκολη στη σύλληψη, απελευθέρωσε τον θεατή και δημιούργησε άλλα δεδομένα για το ρόλο του έργου τέχνης και του κοινού της. Ο ποιητικός λόγος του καλλιτέχνη, σκαρφαλωμένος στα χαλάσματα του σαπωνοποιείου, συμμάχησε με των αιώνων τη σκόνη για να συνομιλήσει με την ιστορία της πόλης, να ψιθυρίσει μια ιστορία του κόσμου
Το τεκμήριο του συναισθήματος
Ο Μάριος Σπηλιόπουλος παρουσίασε το φθινόπωρο του 2008 στο Παλαιό Ελαιουργείο και Σαπωνοποιείο της Ελευσίνας την εγκατάσταση του Ανθρώπων Ίχνη. Εκεί αποπειράθηκε μια συνολική αναβίωση της συλλογικής μνήμης του χώρου και μία διαχρονική σύζευξη του μυθολογικού με το πρόσφατο βιομηχανικό παρελθόν.
Στην διαδρομή αυτή ξεδιπλώνονται πολλαπλά στρώματα της πολιτισμικής ιστορίας της πόλης και τονίζεται η ανάγκη της ιστορικής γνώσης με παρεμβάσεις σε μνημεία. Ο καλλιτέχνης υιοθετεί το ρόλο του συντονιστή ή εμψυχωτή του όλου εγχειρήματος αναιρώντας έμπρακτα την απόλυτη διάκριση παραγωγού – αποδέκτη του έργου τέχνης και αξιοποιώντας – θα συμπλήρωνα – τα σύγχρονα μεθοδολογικά εργαλεία του ιστορικού, για τον οποίο δεν υφίσταται αξιολογική διαφορά μεταξύ πολύτιμου και ευτελούς υλικού τεκμηρίου στην ερμηνεία του ιστορικού παρελθόντος. Οι προφορικές μαρτυρίες αποτελούν ορισμένα μόνο από τα συναισθηματικά τεκμήρια που επιστρατεύονται ως μέσα ανάσυρσις πολλαπλών εκδοχών της συλλογικής μνήμης.
Η μεταστροφή του βλέμματος από τα μεγάλα στα μικρά και καθημερινά συνδέεται οργανικά με την επανένταξη του καλλιτέχνη σε όρους συν – δημιουργίας: «Είμαστε όλοι φωνές πολλών ανθρώπων» αποφαίνεται ο Μάριος Σπηλιόπουλος, υπηρετώντας με το έργο του το αίτημα επανασύνδεσης της τέχνης με την πράξη της ζωής.
ΣΥΡΑΓΩ ΤΣΙΑΡΑ
Συντελεστές
Βοηθοί έκθεσης: Κατερίνα Αθανασίου, Βούλα Ανδρώνη, Ανδρεάς Αραπάκης, Αντώνης Λακίδης, Γιώργος Σπυρόπουλος
Οπερατέρ: Θόδωρος Βογιατζής, Νίκος Γιαννούλος, Μάριος Σπηλιόπουλος
