«Η γειτονιά. Τι είναι μια γειτονιά; Σ’ αυτή τη γειτονιά μένεις; Είσαι της γειτονιάς; Άλλαξες γειτονιά; Σε ποια γειτονιά μένεις τώρα;» Ζορζ Περέκ, Χορείες χώρων Το Φεστιβάλ Συνοικισμός ξεκινάει με τους κατοίκους της γειτονιάς να αυτοσυστήνονται και να ξεναγούν τους θεατές-περιπατητές στα σοκάκια του Συνοικισμού, αλλά και στις προσωπικές τους διαδρομές. Ο πρώτος περίπατος Διαδρομές στις Ρίζες έγινε το 2016 σε σύλληψη και σκηνοθεσία του Ευριπίδη Λασκαρίδη (ομάδα OSMOSIS) με τη συνεργασία της Ασπασίας-Μαρίας Αλεξίου και του Συλλόγου Μικρασιατών Ελευσίνας. Παλιοί και νέοι κάτοικοι της περιοχής άνοιξαν τα σπίτια τους και δεξιώθηκαν τους θεατές για να μοιραστούν μαζί τους ιστορίες και αναμνήσεις, σκέψεις και παραδόσεις. Ο περίπατος είχε τη μορφή μιας γιορτής της γειτονιάς, καθώς οι κάτοικοι τραγούδησαν και μαγείρεψαν για τους επισκέπτες και τις επισκέπτριες. Το 2018, ως έναρξη του πρώτου Φεστιβάλ Συνοικισμός, πραγματοποιήθηκε ένας δεύτερος περίπατος που ανακίνησε τα ερωτήματα του πρώτου, αλλά δημιούργησε και πολλά ακόμα. Μπορεί ένας τέτοιος περίπατος να αποτελέσει ένα ετήσιο τελετουργικό των κατοίκων, μια ιδιότυπη γιορτή που τιμά την ιστορία του Συνοικισμού και ταυτόχρονα φωτίζει το παρόν; Πώς επηρεάζει τη γειτονιά και τους κατοίκους της η δημιουργία του Φεστιβάλ Συνοικισμός, μιας σειράς καλλιτεχνικών εκδηλώσεων που λαμβάνουν χώρα, όχι σε κάποιο κτίριο που προορίζεται ειδικά για τη φιλοξενία θεαμάτων, αλλά σε διάφορα μέρη της περιοχής; Και κυρίως πώς θα μπορούσε ένα τέτοιο δρώμενο να ερευνήσει και να αναδείξει τις διαδικασίες συγκρότησης της συλλογικής μνήμης χωρίς να προσπαθήσει να τις υποκαταστήσει;
Ο Συνοικισμός, ως χώρος εγκατάστασης των Μικρασιατών προσφύγων του 1922, παραμένει σε μεγάλο βαθμό ένας τόπος μνήμης, μια γειτονιά της οποίας τα τοπωνύμια ανακαλούν ονόματα αγαπημένων -μακρινών πια- τόπων. Το φαινόμενο της αναγκαστικής μετακίνησης πληθυσμών βρίσκεται στο ιδρυτικό κύτταρο αυτής της γειτονιάς. Στη διάρκεια της προετοιμασίας των προηγούμενων περιπάτων παρατηρήσαμε διαφορετικούς τρόπους διατήρησης της μνήμης και διάδοσης των παραδόσεων, λιγότερο ή περισσότερο συστηματικούς. Ταυτόχρονα γνωρίσαμε μια ζωντανή γειτονιά που αλλάζει και εξελίσσεται. Στην αρχιτεκτονική της περιοχής διασώζονται οι μνήμες αυτής της εγκατάστασης, ενώ εκθέματα με τον διπλό χαρακτήρα του ιστορικού τεκμηρίου και του οικογενειακού κειμηλίου έχουν συγκεντρωθεί στο Μουσείο Ιστορίας και Λαογραφίας του Συλλόγου Μικρασιατών Ελευσίνας. Τα τραγούδια και οι παραδοσιακοί χοροί είναι ένας βιωματικός τρόπος να «θυμούνται οι παλιοί και να μαθαίνουν οι νεότεροι», ενώ οι οικογενειακές συνταγές μοιάζουν να κληροδοτούν με έναν αυθόρμητο και προσωπικό τρόπο γευστικές μνήμες, συνήθειες και συνταγές που περνάνε από τη μια γενιά της οικογένειας στην επόμενη.
Οι Διαδρομές στις Ρίζες #3 εστιάζουν ακριβώς σε αυτή τη διάχυση της πολιτισμικής κληρονομιάς του παρελθόντος στην καθημερινότητα των σημερινών κατοίκων του Συνοικισμού, στο πώς αντιμετωπίζουν και μεταπλάθουν αυτήν την κληρονομιά οι νεότεροι κάτοικοι, απόγονοι ή μη των Μικρασιατών προσφύγων, καθώς και στη δυνατότητα ενός ευρύτερου διαλόγου ανάμεσα στη σύγχρονη τέχνη και στα έργα τέχνης του παρελθόντος.
Σύλληψη-Σκηνοθεσία: Ασπασία-Μαρία Αλεξίου
Συνεργασία: Δήμητρα Μητροπούλου
Συμμετέχουν κάτοικοι της περιοχής του Συνοικισμού
Βίντεο Διαδρομές στις Ρίζες #1: Δημήτρης Τριανταφύλλου και Στέλιος Κεραμιδάς
Παραγωγή: Ελευσίνα 2021
Ευχαριστούμε τον Σύλλογο Μικρασιατών Ελευσίνας και την πρόεδρό του κ. Γεωργία Γιαγτζόγλου-Αντωνιάδου για τη συνεργασία και τη βοήθειά τους.
Οι πρώτοι δύο περίπατοι Διαδρομές στις Ρίζες πραγματοποιήθηκαν σε σύλληψη και σκηνοθεσία του Ευριπίδη Λασκαρίδη με τη δραματουργική συνεργασία της Ασπασίας-Μαρίας Αλεξίου.
